Hacer Şademani’nin ailesi, Afganistan sınırını geçtikten sonra sıcağın ve tozun içinde saatlerce bekledi, anavatanlarına sürüldükten sonra İran’da ömür boyu kalan temiz bavul yığınları.
Birleşmiş Milletler ve Taliban yetkililerine göre, 19 yaşındaki ve üç kardeşi, son günlerde İslam Kala sınır noktasını geçen ve çoğunluğu ayrılmak zorunda kalan on binlerce Afgan arasında yer alıyor.
Ailesi 40 yıl önce savaştan kaçtıktan sonra İran’da doğmasına rağmen, Shademani ülkenin “bizi asla kabul etmediğini” söyledi. Polis, ailesinin Şiraz kentindeki evine gelip gitmelerini emrettiğinde, başka seçenekleri yoktu.
Ama Afganistan da ona yabancı.
afp’ye ingilizce olarak “Burada hiçbir şeyimiz yok” dedi.
Onu kabul etmeyen İran üniversiteleri ile kadınlara yönelik eğitimi yasaklayan Taliban hükümeti arasında, Şadimani’nin çalışmaları süresiz olarak beklemede.
“Çalışmayı gerçekten seviyorum… Devam etmek istiyordum ama Afganistan’da sanırım yapamam.”
Herat eyaletinin İslam Kala geçidinde, kontrol noktası genellikle İran’da genç erkekler iş ararken kaçakçılıktan sınır dışı edilmeye kadar olan döngüyü ele almakla meşgul.
Ancak Tahran, kalma hakkı olmayan Afganlara 6 Temmuz’a kadar ayrılmalarını emrettiğinden, geri dönenlerin sayısı – özellikle aileler – arttı. Birleşmiş Milletler Uluslararası Göç Örgütü (IOM), yalnızca Haziran ayında 230.000’den fazlasının ayrıldığını söyledi.
IOM sözcüsü Avand Azeez Ağa afp’ye verdiği demeçte, Ocak ayından bu yana 690.000’den fazla Afgan’ın İran’dan ayrıldığını ve bunların yüzde 70’inin zorla geri gönderildiğini söyledi.
AFP’NİN Cumartesi günü konuştuğu bir düzineden fazla geri dönenden hiçbiri, baskıyı artırmış olsa da, son İran-İsrail çatışmasından kaçtıklarını söylemedi. Ancak tutuklamalar, ayrılmalarını teşvik etmişti.
Birkaç potansiyel
Yadullah Alizada’nın sırtında sadece kıyafetleri ve IOM tarafından işletilen resepsiyon merkezindeki insanları boşaltan birçok otobüsten birinden indiğinde ailesini aramak için kırık bir telefonu vardı.
37 yaşındaki çocuk, gündüz işçi olarak çalışırken tutuklandığını ve Afganistan’a sınır dışı edilmeden önce bir gözaltı kampında tutulduğunu söyledi.
Ailesi veya eşyaları olmadan ayrılmak zorunda kaldı, sınırda bir parça karton üzerinde uyudu ve ailesi ona katılabilene kadar kalmaya kararlıydı.
“Üç çocuğum orada, şu anda hepsi hasta ve buraya nasıl geleceklerini bilmiyorlar.”
Memleketindeki Daikundi eyaletinde iş bulmayı umuyor, ancak yerleşik yoksulluk ve işsizliğin sardığı bir ülkede yokuş yukarı bir tırmanışla karşı karşıya.
BM Afganistan Misyonu UNAMA, birçoğu “mal varlığı, hizmetlere sınırlı erişimi ve iş imkanı olmayan” sınır dışı edilenlerin akınının krizden etkilenen ülkeyi daha da istikrarsızlaştırma riski taşıdığı konusunda uyardı.
Geri dönenlerin BM, STK ve devlet hizmetlerine eriştiği kabul merkezini çevreleyen çadırlara uzun kuyruklar girdi.
Şiddetli rüzgar, Taliban’ın 2021’de iktidara gelmesinden bu yana Afganistan’da her yerde yaygınlaşan şalvar kameez’e karşı öne çıkan ve İslam hukukunu katı bir şekilde yorumlamalarını dayatan kadınların İran tarzı başörtüsünü ve genç erkeklerin modaya uygun kıyafetlerini çırptı.
Başbakan Yardımcısı Abdulselam Hanefi Cumartesi günü bölgeyi denetleyerek, ağır silahlı bir çevreyle çevrili kalabalığın arasından geçerek “İran’da hiçbir Afgan vatandaşının haklarının reddedilmemesini” ve ele geçirilen veya terk edilen varlıkların iade edileceğini taahhüt etti.
Taliban yetkilileri, İran ve Pakistan’da barındırılan göçmenlere ve mültecilere sürekli olarak “onurlu” muamele çağrısında bulundular; ikincisi, son on yıllardır süren savaşın sona ermesinden bu yana yüz binlerce Afgan’ı da devirdi.
‘Hiçbir şeyin yok’
Bu yıl her iki komşu ülkeden de bir milyondan fazla Afgan Afganistan’a döndü. Rakamların yalnızca dış yardım kesilse ve Taliban hükümeti nakit ve uluslararası tanınma için mücadele etse bile artması bekleniyor.
IOM, geri dönenlerin yalnızca bir kısmına hizmet edebileceğini ve dört milyon Afgan’ın İran’ın son teslim tarihinden potansiyel olarak etkilenebileceğini söylüyor.
En savunmasız olanlardan bazıları, ajansın Herat City’deki transit merkezinden geçerek sıcak bir yemek, gece dinlenmesi ve yolda yardım alabilecekleri yerlerden geçiyor.
Ancak temiz ve gölgeli yerleşkede Bahara Rashidi, Afganistan’da kendisine ve sekiz kız kardeşine ne olacağı konusunda hala endişeliydi. Babaları öldükten sonra geçimlerini sağlamak için kendilerini İran’a kaçırmışlardı.
19 yaşındaki AFP ‘ye verdiği demeçte, “Ailemizde burada çalışabilecek kimse yok ve evimiz ya da paramız yok.” dedi.
“Hiçbir şeyimiz yok.”
